Ülkemizde çok sayıda Boşnak ve Rumeli Balkan Derneği Federasyonu var. Bu derneklerin kuruluş amacı kültürlerini gelecek nesillere aktarmak olduğu gibi o coğrafyadan ana topraklarından ata topraklarına nasıl ve neden göçürüldüklerini anlatmakta olduğunu tahmin ediyorum.

100 yıl önce, 9-10 Kasım 1924 Yılında Karadağlı Çetniklerin, Müslüman Boşnaklara yaptığı ‘ŞAHOVİÇİ Müslüman Boşnak Soykırımı’ Müslüman Boşnakları önce katlettiler, sonra onları topraklarından sürdüler, daha sonra topraklarına haç diktiler. O gün bu gün o topraklarda Sırplar yaşıyor bir Müslüman Boşnak aile yaşamıyor.

Kolaşin ve Akova’dan 1924-1927 yılları arasından Türkiye’ye can güvenlikleri olmadığı için gitmek zorunda olan Müslüman Boşnakların büyük dramı. Onun için de yüzüncü yılında güzel bir anma etkinliği düzenlenmesi gerektiğini düşünenlerdenim çünkü Şahoviçi o dönemin Srebrenica soykırımıdır. Umarım Adından Bosna Sancak Balkan vs. olan dernekler federasyonla 101 yılında Şahoviçi için güzel bir anma ve konferans düzenlerler.

Bugünkü Karadağ sınırları içinde kalan Güney Sancak Bölgesi; Kolaşin-Akova (Bijelo Polje), Şahoviçi (Tomaşevo bugünkü adı), Pavino Polye, Dralkovina ve Sokolac köyleri 9-10 Kasım 1924 tarihinde yüzlerce Müslüman Boşnak katledildi. Bu katliam Müslüman Boşnaklara uygulanan sekizinci katliam olarak tarihteki yerini aldı. Doğup büyüdükleri köyden canını kurtaranlar kaçmak zorunda kaldı.

Keşke dernekler ve federasyonlar bu önemli günde konferanslar düzenleselerdi de genç kuşak da bu katliamı soykırımı iyi bilsin ve unutmasın diye çünkü dönemin Srebrenitsa’sı diyebilirim. Fakat derneklerden böyle bir çalışma olduğuna dair bir bilgi gelmedi. Türkiye Bosna Sancak Kültür Derneği anma etkinliği düzenleyeceğini duydum diğer hiçbir dernekten bir etkinlik haberi gelmedi. Yüzüncü yılında Şahoviçi katliamı anılmayacaksa ne zaman anılacak.

Osmanlı Devleti’nin çekilmesiyle birlikte, Sırp ve Karadağ Çetniklerinin Müslüman nüfusu ortadan kaldırmaya yönelik baskıları artmış,  toplu kıyımlar ve çeşitli mezalimlerle Müslüman Boşnaklar göçürülmek zorunda kalmıştır. Balkanların etnik haritası değiştirilmek istenmiştir. Tüm dünya 1990’larda Bosna’da yaşanan katliama odaklansa da, Boşnaklar daha başka bir çok insanlık dışı olayla karşı karşıya kalmıştır. Çetnikler Müslümanlara karşı onlarca katliam gerçekleştirmiştir “Şahoviçi Katliamı” da bunlardan biridir.

Balkan Savaşları’nın (1912-1913) sona ermesinden sonra, Ortodoks, Balkan devletlerinin (Sırbistan, Karadağ, Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya, Balkan Birliği’ni kurdular) ittifakı Osmanlı Ordusu’nu Balkanlar’dan çıkarmayı başarmış ve Osmanlı’nın 350 yıllık Balkan saltanatı sona ermiştir.

Sırp ve Karadağ rejimi, Novopazar Sancağı’nı fetheder ve böler. Hemen, “Hükümet kim ise, din de odur” ilkesini uygular. Boşnak ve Arnavut sakinlerinin Sancak, Kosova ve Makedonya’dan toplu sürgünleri ve katliamları başlar.

Topraklarından ayrılmayan Boşnaklar, mevcut hükümetten memnun olmayan Sancak Boşnakları silahlı direniş göstermeye başlar. İlk başta düzensiz olarak, daha sonra organize bir biçim alırlar. Bu zulme itiraz eden isyancı (Komitacı) hareketinin başında Bijelo Polje (Akovo) yakınlarındaki Şahoviç Belediyesi’ne bağlı Grançareva köyünden olan Jusuf Mehonjiç (1883-1926) vardı.

Benim anneannem ve dedem de Şahoviçi’de yaşıyorlarmış Sadikoviç sülalesi. Anneannem akça pakça beyaz bir kadındı; Pamuk Prenses gibi. Çocuktum hatırlıyorum az da olsa. Bize zaman zaman ağlayarak anlatırdı, çektiklerini. Çok güzel bir kadınmış, Sırp askerleri kaçırmak istiyorlarmış. Tanınmasın diye, yüzüne mangal ya da sobadaki karayı sürermiş.

Artık dayanamaz olmuşlar.  Dedemin annesi; “Al karını buralardan git oğlum” demiş ve Şahoviçi Katliamı’ndan bir süre önce evlerini terkederek, dağlardan haftalarca yaya yürüyerek Üsküp’e, 1926 yılında da Türkiye’ye gelmişler. Eşimin baba tarafı da bu bölgeden göçürülerek önce Trakya ya oradan da Karşıyaka’ya yerleşmişler.

Boşnaklar’ın topraklarını terk etmek zorunda kaldığı ve göç ettirilmesinde en etkili olan katliamların başında “Şahoviçi Katliamı gelir” dersek, abartı olmaz herhalde. Şahoviçi veya bugünkü adıyla Tomaşevo, Karadağ sınırlarının içerisinde Sancak Bölgesi’nde bulunan Müslümanlar’ın yaşadığı bir yerdir.

Yanılmıyorsam 2010 yılında ben eşim ablamlar eniştemler ve Çamdibi’nde yaşayan Boşnak olmayan aile dostumuz Savaş Ailesi de bizlerle beraber Karadağ’a geldi. Bijelopolje’de yaşayan akrabamız bizi Şahoviçi’ye götürdü ancak fotoğraf çekmeyin camları kapatın dedi ve köye beni, eşimi ve iki ablamı götürdü hep beraber gitmeyelim bir problem çıkmasın dedi. Anneannemlerin hangi evde yaşadığını soramadık tabi biz de arabadan inmeden köyde yavaş yavaş gezdik ve döndük.

Osmanlı’nın bölgeden çekilmesiyle can ve mal güvenliği kalmayan Müslüman Boşnaklar’ı dağlardaki Boşnak çeteler korumaya başladı. 9-10 Kasım 1924 tarihlerinde Boşnaklar’a karşı Çetniklerin yaptığı en büyük katliamlardan biri olan Şahoviçi Katliamı’na dünya şahitlik etmiştir.

Peki, bu Şahoviçi Katliamı nasıl ve neden gerçekleşti?

7 Kasım 1924’te Karadağ’lı Ortodoks Komitacılar, Kolaşin Bölge Jandarma Kumandanı Sırp Boşko Boşkoviç’i öldürür. Aslında Boşkoviç’i bilerek öldürmüş Karadağlı Çetnikler ki Boşnak Müslümanları katletsinler diye. Fakat Sırplar suçu Müslüman Komitacı Jusuf Mehonjiç’in üstüne yıkarlar. Mehonjiç, cinayetin işlendiği yerde olmadığını, o sırada Arnavutluk’ta bulunduğunu kanıtlamasına rağmen, inandıramaz Şahoviçi ve Pavino Polye’de yaşanan katliamların nedeni olarak gösterilir.

Boşkoviç’in cenazesinde intikam için hazırlıklar yapılmıştır.

Hükümetten iki bin silahlı Ortodoks komitacıya iki gün verilir. Ne yaparlarsa yapsınlar, müdahale edilmeyecektir. Müslüman Boşnaklar kendi kaderlerine terk edilir. Katliamcılar 9 Kasım 1924’te Şahoviçi ve Pavino Polye köylerine girerler. Müslüman evlerini yağmalayıp ateşe verip, Müslümanları 2 gün boyunca katlederler.

Yine söylemeden edemeyeceğim keşke Boşnak Dernekleri bu önemli günü unutmasalardı ve Şahoviçi katliamıyla ilgili konferans düzenleselerdi ve Karadağ vatandaşı olan tarihçi Prof. dr. Şerbo Rastoder ve Nusret Sancaklı’yı konuşmacı olarak getirselerdi.

1924-1927 yılları arası Türkiye’ye kaçıp kurtulanlar, Kırklareli, Karamürsel, Ayvalık Küçükköy, Şile Yeniköy, Buhraniye, Gömeç, İzmir, Adana’nın bazı köylerine yerleşmişlerdir.

Şahoviçi katliamında orada yaşayan bazı Müslüman Boşnak sülaleler; Babajiç, Balıjagiç, Musliçi, Sadikoviç, Muşoviçi, Mehonjiçi, Hasanbegoviçi, Adiloviç, Sukaç, Dautoviç, Kaljiç daha birçok sülale.

Şahoviçi Katliamı, sadece Boşnakların değil, tüm insanlığın ortak yarasıdır. Bu acı olayı anmak, geleceğe daha aydınlık bir bakış açısıyla bakmamızı sağlayacaktır.

Bilge Kral Alija İzetbegoviç’in bu unutulmaz sözünü söylemeden geçemeyeceğim; ‘Unutmayalım, unutturmayalım. Unutulan soykırım tekrarlanır.’