Afrika üzerinden gelen çöl tozu İzmir‘e adeta bir sis bulutu gibi çökerken, kentte havanın rengi değişti, iki yaka denizden güçlükle görüldü.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü yurdun bazı bölgelerinde Afrika üzerinden gelen toz taşınımının etkili olabileceği uyarısını yapmıştı. Son bir aydır ara ara etkili olan çöl tozu, yine İzmir‘e kabus gibi çöktü. Kentte sabahın erken saatlerinden itibaren güneşin doğuşu bile görünmezken, havanın rengi griye döndü. Kentin iki yakasının zor görünmesine sebebiyet veren çöl tozu, öğle saatlerine doğru gözle görülür derecede arttı.
Öte yandan, çöl tozu ve hafif yağmurun etkisiyle araçlar da çamura bulandı. Binlerce aracın tozun etkisiyle kirlendiği gözlendi. Konuyla ilgili uzmanlar ise çöl tozunun sağlığa ciddi zararları olduğu konusunda vatandaşları uyarıyor.
TOZ TAŞINIMI NEDİR?
Toz taşınımı, yalnızca yerden alınan tozun rüzgarın etkisiyle atmosfere taşınması değil, aynı zamanda çöl tozlarının taşıdığı önemli bir ekosistem faktörüdür. Mineral toz partikülleri, özellikle çöllerden kalkanlar, atmosferin üst tabakalarına ulaşırken uzun mesafeler kat edebilirler. Bu toz parçacıklarının bazıları, kaynak alanlarına yakın bölgelerde çökerken, diğerleri binlerce kilometre yol alarak farklı coğrafyalara kadar ulaşabilirler.
Dünya üzerindeki en önemli toz kaynakları arasında Sahra Çölü (Afrika), Arabistan Yarımadası, Gobi ve Taklamakan Çölleri (Asya), Güney Amerika ve Avustralya’daki çöller bulunmaktadır. Bu tozların taşınımı, hem yerel hava kalitesini etkiler hem de uzak bölgelerin ekolojisini etkileyebilir.
TOZ TAŞINIMI NEDEN OLUR?
Partikül maddeler, kaynaklarına göre iki ana gruba ayrılır: doğal ve insan kaynaklı (antropojenik). Deniz spreyleri, çöl tozları ve volkanik patlamalar genellikle doğal kaynaklar olarak kabul edilirken, endüstriyel faaliyetler, evsel yanma, ulaşım, tarım, inşaat ve madencilik gibi insan etkileşimleri antropojenik kaynaklara örnektir.
Atmosfere salınan tozun önemli bir kısmı doğal kaynaklardan gelmektedir (Ginoux ve diğerleri, 2012). Farklı modelleme çalışmalarına göre, atmosfere verilen toz yükünün %10 ila %60’ı insan faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır.
ÇÖL TOZU VE ETKİLERİ
Çöl tozunun etkileri, özellikle solunum yolu, kalp ve akciğer hastalıkları olan kişilerde önemli olabilir. Alerjik reaksiyonlar gösteren veya hassas olan bireylerde de olumsuz etkilere neden olabilir. Görüş mesafesinde düşüş, hava kalitesinde azalma, çamur şeklinde yağışlar ve ulaşımda aksamalar gibi sorunlar da çöl tozunun etkileri arasında yer alır.
Afrika’dan gelen çöl tozları ve sıcak hava dalgaları, özellikle çocuklar, alerjisi veya astımı olanlar, KOAH’lılar ve yaşlılar için risk oluşturabilir. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Kansu, tozun içindeki kimyasalların ileriye dönük kronik ve nörolojik hastalıklara etki edebileceğini belirtiyor. Bu nedenle, tozun etkilerini azaltmak için dışarıda geçirilen süreyi azaltmak, maske kullanmak ve tüketilen sebze meyveleri bol suyla yıkamak önemli tedbirler arasında yer alıyor.
